Woensdag in de derde week van de Advent
Gedachtenis van de heilige Johannes van het Kruis, priester en kerkleraar
Juan de Yepes werd in 1542 te Fontiveros (Spanje) geboren als telg van een verarmde adellijke familie. Op achttienjarige leeftijd trad hij in bij de kloosterorde der karmelieten. Op de universiteit van Salamanca studeerde hij filosofie en theologie. Na kennis gemaakt te hebben met de geschriften van de Kerkvaders, begon Juan zich te ergeren aan het moreel binnen zijn orde. Hij miste het oorspronkelijke vuur van de kluizenaars die in de 12e eeuw op de berg Karmel zich geheel en al openstelden voor Gods genade. Zijn ergernis deelde hij met de karmelietes Teresa van Avila. Deze gepassioneerde mystica won Juan voor haar plan de gehele Karmel te hervormen. Hun samenwerking was gebaseerd op zielsverwantschap en een zeer sterke geestelijke band. Beiden hadden ze een vurig verlangen te lijden voor Christus en beiden raakten ze regelmatig in extase als ze tot God baden.
In 1568 werd Juan tot priester gewijd. In datzelfde jaar stichtte Juan als Pater Johannes van het Kruis in Duruelo het mannenklooster der Ongeschoeide Karmelieten. Hun levensregel was gebaseerd op Johannes' ascetische levenswijze en zijn mystieke ervaringen. Zijn spiritualiteit was gericht op het lijden van Christus. "Verlang niets anders dan het kruis," schreef Johannes in zijn kloosterregel. Hij hield zijn volgelingen voor dat een mens slechts dan God kon ervaren als hij zich met de Gekruisigde verenigde. Met deze spirituele overtuiging probeerde Johannes alle karmelietenkloosters te hervormen. Dat stuitte echter al spoedig op weerstand bij de zogenaamde Geschoeide Karmelieten, de leden van de Karmel die alles bij het oude wilden laten. In toenemende mate zagen zij Johannes en Teresa als een bedreiging van hun kloosterlijke status quo. Om Johannes een lesje te leren werd hij op 3 december 1577 met geweld ontvoerd door geschoeide karmelieten. Zij wierpen hem in een donkere kerker van hun klooster in Toledo. Na enige maanden wist Johannes te ontvluchten. Later schreef hij dat die gevangenschap cruciaal was voor de verdere ontwikkeling van zijn spiritualiteit. In de kerker beleefde hij de zogenaamde Donkere Nacht van het Geloof. Hij voelde zich door God verlaten en zijn gebed was dor. Juist op het moment dat hij bijna ten prooi viel aan wanhoop, ervoer hij Gods aanwezigheid. Deze diepe ervaring inspireerde hem tot het schrijven van mystieke poëzie. Daarin verbeeldde hij de goddelijke genade die zich ontfermt over de menselijke ziel. Later begon Johannes zijn gedichten te voorzien van eigen commentaar. Die zouden de kern vormen van zijn theologische geschriften. Daaraan bleef hij werken, ondanks de vele ontberingen die hij moest doorstaan. Zijn hoofdwerk is De bestijging van de berg Karmel. In het klooster van Ubeda stierf Johannes, uitgeput door vele ziektes, op 14 december 1591, twee jaar vóór de pauselijke erkenning van zijn levenswerk: de Orde der Ongeschoeide Karmelieten. Hij werd in 1726 heilig verklaard. Omdat het kerkelijk leergezag zijn mystiek-theologische geschriften als een verrijking van de katholieke Traditie beschouwde, draagt Johannes van het Kruis vanaf 1926 de titel van Kerkleraar. Paus Johannes Paulus II was sterk beïnvloed door de lijdensmystiek van Johannes van het Kruis. Als jong priester schreef Karol Wojtyla in Rome een proefschrift over zijn werk.
Eerste lezing: Uit de profeet Jesaja, 45, 6b-8. 18. 21b-25.
Zo spreekt God de Heer: Ik ben de Heer, en niemand anders. Ik boetseer het licht en Ik schep de duisternis, Ik maak de vrede en Ik sticht het onheil. Ik, de Heer, Ik bewerk dat alles. Dauwt hemelen, uit den hoge, en laat de wolken gerechtigheid regenen. De aarde moet opengaan en het heil opschieten; de grond moet de gerechtigheid laten ontspruiten. Ik, de Heer, Ik heb het geschapen. Ja, zo spreekt de Heer, die de hemelen geschapen heeft, Hij, de God, die de aarde geboetseerd en gemaakt heeft en die haar in stand houdt, Hij, die haar niet heeft gemaakt om leeg te zijn, maar die haar heeft geboetseerd om bewoond te worden, Hij zegt: Ik ben de Heer, en niemand anders. Naast Mij is er geen God, geen rechtvaardige, geen reddende God. Keert u tot Mij om gered te worden, gij volken van alle landen der aarde, want Ik ben God, en niemand anders. Ik heb bij Mijzelf gezworen – en wat uit mijn mond komt is waarheid, is een onherroepelijk woord –: Iedere knie zal voor Mij buigen en iedere tong bij Mij zweren. Alleen bij de Heer, zal men zeggen, is zegepraal en kracht te vinden. Al degenen die tegen Hem opstonden, zullen beschaamd voor Hem treden. Maar zegevierend en roemrijk door de Heer is heel het volk van Israël.
Tussenzang: Ps. 85 (84), 9ab-10. 11-12. 13-14.
Antifoon: Dauwt hemelen, uit den hoge,
en laat de wolken gerechtigheid regenen.
Aanhoren zal ik wat God tot mij zegt,
voorzeker een woord van verzoening.
Zijn heil is nabij voor hen die Hem vrezen,
Zijn Glorie komt weer bij ons wonen.
Als trouw en erbarmen elkaar tegemoet gaan,
als vrede en recht elkander omhelzen;
Dan zal de trouw uit de aarde ontspruiten,
en ziet uit de hemel gerechtigheid neer.
Dan zal de Heer ons Zijn zegen schenken
en draagt ons land rijke vrucht.
Dan zal voor Hem uit gerechtigheid gaan
en voorspoed Zijn schreden volgen.
Alleluia: Ps. 80 (79), 4.
Alleluia. God van de heerscharen, richt ons weer op; lach ons weer toe en wij zullen gered zijn. Alleluia.
Uit het heilig Evangelie van onze Heer Jezus Christus volgens Lucas, 7, 18b-23.
In die tijd ontbood Johannes een tweetal van zijn leerlingen en stuurde ze naar de Heer om te vragen: Zijt Gij de Komende, of hebben wij een ander te verwachten? Bij Jezus gekomen zeiden de mannen tot Hem: Johannes de Doper heeft ons naar U gestuurd om te vragen: Zijt Gij de Komende, of hebben wij een ander te verwachten? Op dat ogenblik genas Jezus veel mensen van ziekten, kwalen en boze geesten en schonk een groot aantal blinden het gezicht terug. Hij gaf hun dit antwoord: Gaat aan Johannes zeggen wat gij gezien en gehoord hebt: blinden zien en lammen lopen, melaatsen worden gereinigd en doven horen, doden staan op en aan armen wordt de Blijde Boodschap verkondigd. Gelukkig hij die aan Mij geen aanstoot neemt.