H. Michaëlkerk
Hoe het begon.
Precies 40 jaar na het herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie in 1853, bestond er ook bij de katholieken in De Bilt behoefte aan een eigen parochiekerk. Tot dan moesten zij een tocht naar de Onze Lieve Vrouwekerk aan de Utrechtse Biltstraat ondernemen om naar de kerk te gaan. Financiën om een kerk te bouwen ontbraken echter. In de geschreven annalen lezen we: Het is niet bekend hoe kapelaan H.M. Remmers uit Zutphen bekend raakte met de verlangens in De Bilt en het ontbreken van de benodigde gelden. Hoe het ook zij, na overleg met de Onze Lieve Vrouweparochie reisde hij af naar zijn zuster de edele, godsdienstige vrouwe, mevrouw de wed. Wilhelmina Franken-Remmers, die door den koophandel in witten goederen een aanzienlijk vermogen had bijeen gebracht.
Na verkregen toestemming van de aartsbisschop van Utrecht Petrus Matthias Snickers zegde mevrouw Franken toe de kosten voor de bouw van kerk en pastorie op zich te nemen. En zo gebeurde het dat in 1893 aan een landwegje zonder naam, gelegen achter het landgoed Arenberg aan den Straatweg van Utrecht naar Zeist en van deze wegen afgesloten met een landhek, één bunder land werd gekocht van Dr. Van Woerden voor een bedrag van 7.000 gulden waar kerk en pastorie zouden worden opgetrokken.
Op 26 juli 1893 kon de eerste steen worden gelegd van een Neogotisch kerkje naar ontwerp van architect Tepe. Tegelijkertijd werd de pastorie – eveneens een ontwerp van Tepe– gebouwd. De akte van oprichting van de parochie is gedateerd op 22 februari 1894, waarna op 1 maart 1894 de kerk werd ingewijd en op 8 mei daaropvolgend had de consecratie van het gebouw plaats. Op 22 mei 1894 werd de eerste overledene op het achter de kerk aangelegde kerkhof begraven. Het aantal parochianen bedroeg toen ruim 300.
Hoe het verder ging
In de loop der jaren groeide de katholieke bevolking en in 1938 was het aantal kerkgangers op zon- en feestdagen gestegen tot 1200. De toenmalige pastoor kreeg dan ook de opdracht de bouw van een nieuwe kerk voor te bereiden. In 1939 waren de plannen daartoe rond, maar in september van dat jaar kondigde de Nederlandse regering de algehele mobilisatie af, hetgeen onder meer inhield dat binnen een straal van 1000 meter vanaf de in het kader van de verdedigingsplannen aan te leggen wegversperringen op de Utrechtseweg niet gebouwd mocht worden. De al verleende bouwvergunning werd dan ook ingetrokken. Pas in 1953 kon de bouw van een nieuwe kerk ter hand worden genomen. De eerste steen werd gelegd op 13 juni 1954. Op 23 augustus 1955 werd de kerk geconsacreerd en in gebruik genomen, waarna de oude kerk – waar nu het kerkplein is – werd afgebroken. De pastorie bleef gehandhaafd en werd via een nieuwe verbinding met de kerk verbonden.
De nieuwe Michaëlkerk is een ontwerp van J.B. Koldewey en H.M. Koldewey en is gebouwd in de stijl van de Delftse school.
Beschrijving huidige gebouw
De kerk is sober door het gebruik van baksteen. De voorgevel wordt beheerst door het portaal met drie rondbogen met centraal de grote dubbele toegangsdeuren met een beeld van de H. Michaël en een uurwerk. Opvallend zijn de hooggeplaatste smalle vensters. De architectuur ademt de sfeer van oude romaanse kerken maar oogt tegelijk modern door de opvallend hoge bogen en de open klokkentoren. Het kerkgebouw is in opzet een basiliek met een breed middenschip en twee smalle zijbeuken zonder transept of dwarsschip. Door de hoge ramen en het gekleurde glas komt gefilterd licht naar binnen hetgeen de ruimte een sacrale sfeer geeft. De zijbeuken doen denken aan een kloostergang en roepen rust en reflectie op.
De Bilt, april 2017
Wim Elsing
Laurenskerk
Bilthoven groeide, en daarmee ook het aantal rooms-katholieken. Er ontstond de behoefte aan een nieuwe parochie in de wijk Brandenburg. In januari 1961 werd pastor B.P.F. Rohling door de aartsbisschop benoemd tot bouwpastoor om in de nieuwe wijk Brandenburg een rooms-katholieke kerk te bouwen. Als bouwlocatie was gekozen voor een terrein aan de Melkweg, naast de al bestaande St. Laurensschool. Op 3 juli 1961 werd de parochie van Sint Laurens opgericht.
Op 9 augustus werd pastoor Rohling door de deken geïnstalleerd in het bedrijf Inventum, waar voorlopig op zondagen heilige Missen werden gelezen. Inventum, dat destijds lag aan de Leijenseweg, is nu gesloopt en ter plekke is woningbouw gerealiseerd.
Voor de vieringen door de week was een schuur aan de Planetenbaan beschikbaar, waarin thans Whisky- en Wijnhandel Verhaar zetelt. Hierin werd een dagkerk gerealiseerd.
Als architect voor de nieuw te bouwen kerk werd ir. Rob Bauer aangetrokken, die helaas overleed nog voordat er een steen gemetseld was. Zijn echtgenote, mevrouw E. Bauer-Deur, heeft zijn werk voortgezet met als supervisor ir. C. Pouderoyen uit Nijmegen. Op 24 maart 1963 werd de kerk geconsacreerd door kardinaal Alfrink.
Een prachtig aandeel aan de kerk wordt geleverd door de ramen in een van de zijgevels: gekleurd glas opgebracht op vensterglas waardoor het geheel een prachtig kleurenschouwspel geeft (foto onder, links).
Een ander pronkstuk is het Maarschalkerweerdorgel, waarop jarenlang de zang in de Laurenskerk is begeleid (foto onder, rechts).
Bij de ingang van de kerk werd een beeld van Sint Laurens geplaatst, de patroonheilige van de parochie en de kerk (zie onder, links). Het was gemaakt door Pieter d’ Hont. Om vernieling te voorkomen heeft men het beeld later ín de kerk geplaatst. Het rooster van Sint Laurens, waarop hij geroosterd werd, komt terug in de kerkzaal, achter het altaar (zie hieronder, rechts).
Ir. Bauer had geen klokkentoren ontworpen voor de St. Laurenskerk. De firma Hogen werd aangezocht voor het maken van een klokkenstoel waarin drie klokken zouden kunnen hangen. Die werd gerealiseerd aan de noordzijde van de kerk, nabij de hoofdingang. De klokken werden besteld bij Petit en Fritsen te Aarle-Rixtel. Aardig is te weten dat de toonsoort van de klokken afgestemd werd op de klokken van de Opstandingskerk. In december 1963 konden de drie klokken worden geluid. De klokken hebben alle drie een naam; in volgorde van groot naar klein: de Laurentius (dit was tevens de noodklok), de Bernardus en de Maria.
Aangezien het kerkbezoek ook onder katholieken drastisch terugliep, werd besloten tot een fusie tussen de St Michaël en St Laurens parochies. Deze had uiteindelijk begin 2004 plaats gevonden. Al snel na deze fusie tussen beide parochies St. Laurens en St. Michaël begon de discussie welke kerk gesloten zou moeten worden. Door het teruglopend aantal parochianen bleek het niet langer mogelijk twee kerkgebouwen in stand te houden. In juni 2006 besloot het Aartsbisdom dat de Laurenskerk verkocht zou worden, waarbij mee had gewogen dat bij de St. Michaëlkerk een kerkhof gelegen was. Per 1 juli 2006 werd de St Laurenskerk aan de eredienst onttrokken.
Uiteraard betekende dit besluit een groot verlies voor de parochianen van de voormalige St. Laurensparochie. Velen van hen hadden bijgedragen aan de opbouw van de gemeenschap. Bovendien hadden velen belangrijke levensmomenten beleefd in deze kerk: huwelijk, doop van de kinderen, eerste H. Communie, H. Vormsel en vaak ook een uitvaart. Na het sluiten van de Laurenskerk hebben velen van hen zowel in de H. Michaëlkerk alsook elders (bijvoorbeeld in de gemeenschap van St. Maarten in Maartensdijk) een goed onderdak gevonden.
Afscheid van de St. Laurenskerk werd genomen met een open dag tijdens Open Monumentendag in september 2011 en een afscheidsviering op 25 maart 2012. Hieraan voorafgaand had op 18 maart 2012 een orgelconcert plaats gevonden waarmee afscheid werd genomen van het Maarschalkerweerdorgel. In juli 2014 werd begonnen met de sloop van de St. Laurenskerk. Op dezelfde locatie is inmiddels het appartementencomplex La Luna verrezen.
Een aantal attributen uit de St. Laurenskerk hebben een plaats gekregen in de H. Michaëlkerk waaronder het beeld van St. Laurens met de bijbehorende reliek, het tabernakel,
twee mooie hanglampen, een aantal attributen van de werkgroep Malawi, etc. Ook de klokken van de Laurenskerk hebben hun weg naar de Michaëlkerk gevonden en zijn geïntegreerd met de Michaëlklokken.
Maar belangrijker dan deze materiële zaken zijn de immateriële zaken die meegekomen zijn uit de St. Laurensparochie, geheel in de geest van Sint Laurens: het Malawi project (zie desbetreffende webpagina), het wijkcontactwerk, dat uiteindelijk succesvol gefuseerd is met dat van de St. Michaëlparochie, en een groep parochianen met een grote onderlinge saamhorigheid.
Bron materiaal: Voor bovenstaand overzicht van de geschiedenis van de Laurenskerk en haar gemeenschap is dankbaar gebruik gemaakt van het boekje van de bouwpastoor, pastoor Rohling:
B.P.F. Rohling, 1991, Leven om Laurens, Bouw en opbouw van een kerk in Bilthoven.