De kunstenaar heeft zijn beeldvlak in precies twee gelijke delen verdeeld. De rechterhelft wordt in beslag genomen door Jezus alleen, de linker door de opeengedrongen groep van elf apostelen. In de voorste leerling herkennen wij Petrus aan zijn witgrijze haren en baard. Achter hem zijn broer Andreas? Petrus heeft zijn beide handen naar Jezus uitgestoken; een gebaar dat ontvangen uitdrukt; of verlangen. De leerling achter hem heeft de rechterhand geheven: dat kan zowel duiden op afstand als aanbidding. De leerling daar weer achter lijkt zich aan te sluiten bij Petrus. Net als Jezus gaan alle leerlingen op blote voeten, en dragen zij een zilvergrijswit onderkleed. De kleur van de bovenkleden is bij ieder anders.

Tegenover de leerlingen staat Jezus, herkenbaar aan de kruisnimbus rond zijn hoofd. In zijn linkerhand heeft hij een boek: verwijzing naar het woord van het evangelie dat Hij zijn leerlingen toevertrouwt. Dat wordt benadrukt in het gebaar van zijn rechterhand met de twee omhoog gestoken vingers. Het duidt zowel zegen als leraarschap aan. Opvallend is de opwaaiende slip van Jezus’ mantel. Temeer, omdat die windvlaag niet zichtbaar wordt bij de kleding van de leerlingen. Zou de kunstenaar hiermee het waaien van de Geest aanduiden dat straks van Jezus op de leerlingen zal overgaan?

Het gehele tafereel is geplaatst tegen een hemelse gouden achtergrond. De hemel boven en de aarde beneden zijn zeer schematisch aangeduid, respectievelijk met een grijsblauwe en donkergroene balk.

Met Matteus’ verhaal in onze gedachten verbazen wij ons erover wat er allemaal niet is afgebeeld. De tekst zegt uitdrukkelijk dat dit alles zich afspeelt op een berg. Daar is op de afbeelding niets van te zien. Opmerkelijk, want Matteus roept met die berg herinneringen op aan bergen die al eerder in Jezus’ leven een wezenlijke rol speelden. We denken aan de Olijfberg, vanwaar Hij huilde over Jeruzalem (24,3), en die Hij even tevoren triomfantelijk als koning op een ezel had bestegen (21,1). We moeten ook terugdenken aan de berg van de verheerlijking (17,1-8). Is hier, bij Jezus’ definitieve afscheid, niet iets aan de hand dat dicht bij de verheerlijking aansluit? In het kader van Matteus’ evangelie denken we natuurlijk aan de berg van de Bergrede, waar Jezus als een tweede Mozes zijn leer uiteenzette (5-7). En met name denken we terug aan het begin van Jezus’ openbaar leven, toen hij in de woestijn door de duivel op een hoge berg werd geplaatst, vanwaar hij Hem alle koninkrijken van de wereld toonde in hun heerlijkheid. De duivel had gezegd: “Dat alles zal ik U geven, als U in aanbidding voor mij neervalt.” Daar was Jezus niet op in gegaan. Hier – aan het slot van zijn evangelie – vertelt Matteus datzelfde verhaal, maar nu – om zo te zeggen – in spiegelbeeld. Hij gebruikt dezelfde woorden en begrippen. Hier horen we dat de koninkrijken van de wereld met hun heerlijkheid inderdaad aan Jezus gegeven zijn, niet door de duivel, maar door God, zijn Vader. Daarop duidt de passieve werkwoordsvorm: ‘Mij is alle macht gegeven’; Matteus gebruikt vaker de passieve vorm om Gods werkzaamheid aan te duiden. Wat de duivel destijds op de berg aan Jezus voorstelde – dat Hij voor hem in aanbidding op de knieën zou neervallen – doen nu op deze berg de leerlingen voor Jezus: ‘Zij wierpen zich in aanbidding neer.’ Matteus gebruikt hetzelfde woord ‘op de knieën neervallen’. Er zit nog een spiegelelement in dit verhaal. Aan het begin van zijn openbaar leven liet Jezus zich door Johannes dopen in de Jordaan. Nu draagt Hij zijn leerlingen op alle volkeren te dopen in de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

Onze kunstenaar verwijst in het geheel niet naar die spiegelelementen. Het meest opvallend is wel dat hij de leerlingen niet afbeeldt op hun knieën in aanbidding, maar staande. En toch geeft hij daarmee de tekst goed weer. Matteus schrijft immers dat ‘sommigen twijfelden’. Hij gebruikt daar het Griekse woord ‘distazzoo’; letterlijk betekent dat ‘op een afstand blijven staan’. Ons woord ‘distantie’ is er van afgeleid. Dat is wat we op de afbeelding zien: ze nemen distantie in acht. Ze kunnen nog niet geloven wat ze zien. Te oordelen naar hun oogopslag heeft het er alle schijn van dat niet sommigen, maar allen twijfelden. Ik meen dat het Grieks die uitleg ook toelaat. De leerlingen zijn afgebeeld op het moment dat Jezus’ woorden nog tot hen moeten doordringen. Dat zagen we ook al uit het feit dat Jezus’ mantel al wel opwaaide, maar die van de leerlingen nog niet. We kunnen het ook afleiden uit het feit dat Jezus is afgebeeld met gesloten mond. Dit is het moment waarop Hij van Matteus het laatste woord mag spreken. Ik schaar mij bij de leerlingen om ze te horen en ze tot mij te laten doordringen: “Zie, Ik ben met je alle dagen, tot aan de voleinding van de wereld.”

[1007/12, boekverluchting, Pericopenboek van Heinrich II; Duitsland, München, Bayerische Staatsbibliothek.
Dries van den Akker s.j./2009.02.23]

Verwijzingen
Matteus 28,16-20:  Jaar B Drievuldigheidszondag

      Herademing nr. 109 is uit

Europa als heilige ruimte ‘

Herademing: www.kokboekencentrum.nl/tijdschriften/herademing

Binnen onze geloofsgemeenschap zijn diverse werkgroepen actief. Ook zingen er twee koren, Canto Nuovo en Inspiratie

De H. Willibrordgemeenschap is ontstaan in 2005 als fusie tussen de toenmalige Petrus en Paulusparochie, H. Familieparochie, Joannesparochie en H. Mariaparochie. In 2007 zijn de kerkgebouwen van de Joannes en H. Maria aan de eredienst onttrokken en gesloten. Sinds 2011 maken wij deel uit van de HH. Martha en Mariaparochie

In het novembernummer (2019) van het Soester Venter van de KBO schreef René van Hal onderstaand artikel over Soest en Petrus en Paulus, een mooie aanvulling voor onze site.

Petrus en Paulus en hun verbondenheid met Soest
door René van Hal

Wanneer je vanaf de Oude Kerk richting Station Soestdijk fietst tref je vlak voor de rotonde bij de Dalweg, langs de Steenhoffstraat een beeldengroep aan voor de ingang van De Sleutel. Het zijn de apostelen Petrus en Paulus. Petrus met in zijn hand de sleutel en Paulus die zijn hand op steekt en ons vraagt op te letten. De beelden vormen natuurlijk een relatie met de naastgelegen Petrus en Pauluskerk, waar in de maand september jl. werd gevierd dat deze 50 jaar geleden werd gebouwd.

De verbondenheid van de apostelen Petrus en Paulus met Soest gaat echter al eeuwen terug. In deze bijdrage blikken we terug op meer dan 660 jaar historie.

Eerste katholieke kerk in Soest met als patronen Petrus en Paulus

Rond 1350 werd in Soest de eerste katholieke kerk gebouwd op de plek waar nu de Oude Kerk staat. Deze kerk, vermoedelijk alleen een schip dus nog zonder toren, werd gewijd aan de apostelen Petrus en Paulus en stond op een wat hogere plek in de huidige Kerkebuurt om het gebouw te vrijwaren van wateroverlast. Het water van de Zuiderzee bereikte bij storm delen van Soest. De supervisie over deze kerk en vele andere kerken in de regio berustte bij de Benedictijner Abdij (Utrecht/ Leusden).

In zowel 1356 als 1481 is Soest en ook de kerk in de strijd tussen de bisschoppen van Utrecht en de Graven van Holland platgebrand.

In 1482 is gestart met de bouw van een nieuwe katholieke kerk in Soest. Dit keer met een toren. Ook deze kerk was gewijd aan de beide apostelen.

Wat nu niet meer te zien is, bevatte die kerk zoals gebruikelijk in de katholieke kerken verschillende beelden, waaronder die van de apostelen Petrus en Paulus. De inwoners van Soest hebben in de aanloop naar de Reformatie deze beelden al uit de kerk verwijderd en opgeborgen op een veilige plek onder de toren. Bij de restauratie van de Oude Kerk in 1905 werden deze beelden teruggevonden en overgebracht naar het Rijksmuseum in Amsterdam. De onderhoudsstaat van deze beelden is echter zo teer dat ze niet meer tentoongesteld kunnen worden. Wel zijn de beelden recent nog gefotografeerd en is er een unieke fotocollectie van samengesteld die op gezette tijden wordt

gepresenteerd (zoals tijdens de Open Monumentendagen in 2018 en 2019). Op Kerstavond 1580 is op last van de Staten van Utrecht deze kerk onttrokken aan de katholieke erediensten.

Van 1580 tot 1853

In de eeuwen na de Reformatie zijn de inwoners van Soest “katholiek” gebleven en hebben hun vieringen op diverse plekken in het dorp gehouden. Daarbij werd gebruik gemaakt van rondreizende priesters

die de vieringen celebreerden. Dat gebeurde vaak in een schuur bij een boerderij. De meeste parochianen waren in die tijd nl. agrariërs.

Het was zeker in die eeuwen een “arme” gemeenschap, die weinig te verteren had. Daarom ook dat de teerdagen van het Gilde zo uitbundig werden gevierd omdat dit het enige moment was dat er “vlees” werd gegeten. Rond 1692, toen in Soest weer een pastoor (Johannes van Hagen) actief was is een eerste eenvoudig godshuis ingericht in een bestaande opstal. In 1756 werd dit uitgebouwd tot een kerkje en in 1836 zelfs van een torentje voorzien. Ook toen waren Petrus en Paulus de patronen van de Soester katholieke gemeenschap.

1853 Bouw nieuwe Petrus en Pauluskerk

In 1851 werd Mgr. Willem Steenhoffbenoemd tot pastoor in Soest.

Dat gebeurde in een periode dat er weer katholieke kerken in Noord­Nederland gebouwd mochten worden. De overheid bemoeide zich echter wel zeer indringend met de bouw van deze kerken omdat zij voor elk ontwerp eerst toestemming gaven alvorens dit gebouwd mocht worden. In veel gevallen was ook het bouwontwerp er een dat mede door hen werd vormgegeven. In die tijd zijn veel zgn. Waterstaatskerken gebouwd, waarbij de overheid ook medefinancier was. Voor Soest gold dat niet, want pastoor Steenhoff wist in zijn eerste jaar in onze gemeente na het presenteren van zijn plannen in 2 weekenden 30.000 gulden te vergaren, voldoende om de kerk te bouwen. Dat gaf hem ook de gelegenheid er een Italiaans accent aan te geven. Hij had nl. zijn priesteropleiding in Rome gevolgd en was aldaar priester gewijd. Ook deze kerk werd gewijd aan de apostelen Petrus en Paulus. Aan de voorgevel aan de zijde van het Kerkplein prijken ook nu nog hun beeltenissen. De nieuwe kerk werd in 1853 in gebruik genomen. Bij deze beelden is in het latijn de volgende tekst aangebracht: “Ter verheerlijking van de prins der apostelen (Sint Petrus) als ook de leraar der heidenen (Sint Paulus) aan Christus Verlosser, De katholieke bevolking van Soest. ”

Pastoor Willem Steenhoff

Alhoewel Willem Steenhoff eigenlijk een wetenschapper was, die ook jarenlang als hoogleraar aan het seminarie in Warmond verbonden is geweest, lag zijn hart toch bij de zielzorg. Vandaar ook zijn overstap naar en benoeming in Soest. Hij wist de parochie vanaf 1851 met zo’n 2900 zielen tot bloei te brengen. Hij liet niet alleen een kerk bouwen, maar was ook de man achter de komst van de Zusters van Onze Lieve Vrouw van Amersfoort naar Soest voor onderwijs en ouderenzorg en tevens de bouw van het Sint Jozefgesticht (1868), de bouw van de Bonifaciusschool (1871) als eerste fase van het latere Sint

Jozef gebouw, maar ook de inrichting en uitbouw van het Kerkhof aan de Dalweg met het nog steeds bestaande poortgebouw (1876).

Hij overleed op 64jarige leeftijd op Tweede Kerstdag 1880 en heeft veel voor de Soester (katholieke) gemeenschap betekend. Naar hem is ook in 1911 de huidige Steenhoffstraat genoemd.

1969 Nieuwbouw Petrus en Pauluskerk

Na veel discussie en voorbereiding is in 1968 de uit 1853 stammende kerk afgebroken. Alleen de toren ( eigenlijk verhoogde voorgevel) is blijven staan. Op de fundamenten is een nieuwe kerk gebouwd welke in 2002 is uitgebreid met een Stiltecentrum en in 2011 met Ontmoetingscentrum De Sleutel. Bij de ingang van beide hiervoor genoemde uitbreidingen staat de beeldengroep Petrus en Paulus. Deze beeldengroep is gemaakt door Zuster Marie-José van der Lee, een van de Zusters Augustinessen van Sint Monica die haar atelier had in het klooster van De Stad Gods langs de weg van Baarn naar Hilversum.

De beeldengroep was ontworpen en gemaakt voor een van de kerken in Haarlem. Daarbij zijn de beelden gegoten door de firma Joosten die jarenlang in Soest aan de Smitsweg een bronsgieterij had. Nadat de beelden in Haarlem plaats moesten maken zijn deze begin van deze eeuw in Soest terecht gekomen en hebben een opvallende plaats bij de Petrus en Pauluskerk gekregen.

Secretariaat H. Willibrord (Soest)
Voor al je vragen en opmerkingen, opgeven van intententies.
Verzoeken om pastoraal bezoek, doop, huwelijk, ziekenzalving en uitvaart etc.
Op werkdagen van 09:00 -13:00 uur. Steenhoffstraat 41, 3764 BJ Soest
T: 035 – 6011320 email: secretariaatWS@marthamaria.nl

Noodtelefoon
In geval van nood T: 035-6035518
Pastoraatgroep
Ineke Spijker; email: intovini@ziggo.nl
Rijk en Ida van Doorn; email: rijkenida@gmail.com

Locatieraad
Voor Soest en Soesterberg, beheer en onderhoud van de gebouwen, de organisatie en de financiën:
Voorzitter a.i.: Jan Roest, email: jan.rita.roest@ziggo.nl
Gebouwenbeheer: Henk de Bruin, email: hvdebruin@zonnet.nl
Budgethouder: Toon Smits, email: ag.smits@kpnplanet.nl

Kerkgebouwen
H.H. Petrus en Pauluskerk
Kerkplein 2, 3764 AW Soest T: 035 – 6012688
Vieringen: zaterdag 19:00 uur of zondagmorgen (volgens rooster)
H. Familiekerk
Willibrordusstraat 19, 3768 CP Soest T: 035 – 6019943
Vieringen: zaterdag 19:00 uur of zondagmorgen (volgens rooster)

Stiltecentrum
‘De Binnentuin’ is een ruimte om even stil te zijn, een kaars op te steken, te bidden. Steenhoffstraat 41, Soest,
Open van 8:30 – 17:00 uur. Van mei – september tot 19:00 uur.

Ziekenbezoek
Voor bezoek in ziekenhuis en verpleeghuis.
Graag contact opnemen met het secretariaat van onze parochie:secretariaat@marthamaria.nl

Parochiecentrum
‘De Sleutel’ Steenhoffstraat 41, Soest
Op werkdagen bent u welkom voor een kopje koffie of thee. Het centrum is een modern zalencomplex geschikt voor vergaderingen, vieringen, recepties etc.
Reserveren en verhuur via het secretariaat.