Oecumene is geen extra taak van een bisschop naast alle andere, maar moet doorschemeren in alles wat hij doet. Dat staat in een door het Vaticaan gepubliceerd document met suggesties voor bisschoppen om de eenheid met andere christelijke gemeenschappen te bevorderen.

Het 52 pagina’s tellende De bisschop en christelijke eenheid: een oecumenisch vademecum werd goedgekeurd door paus Franciscus en uitgegeven door de Pauselijke Raad ter Bevordering van de Eenheid der Christenen.

Tijdens de online persconferentie waren vier hooggeplaatste kardinalen aanwezig. Hiermee lijkt het Vaticaan het belang van het document te willen aangeven.

Bedienaar van eenheid

Eenheid onder christenen mag volgens het document door de bisschop “niet worden beschouwd als een extra taak in zijn gevarieerde bediening”. Het is zijn verantwoordelijkheid als ‘bedienaar van de eenheid’ om te streven naar eenheid onder de katholieken en eenheid met de andere christenen in zijn bisdom.

Om die eenheid te bevorderen kan een bisschop tal van stappen zetten: van het uitnodigen van andere christelijke leiders bij belangrijke vieringen tot het benadrukken van oecumenische activiteiten op de website van zijn bisdom.

‘Verdeeldheid ondermijnt evangelisatie’

Kardinaal Tagle, prefect van de Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren, benadrukte het belang van een authentiek christelijk getuigenis aan mensen met een ander geloof.

Hij waarschuwde dat bisschoppen in missiegebieden geen christelijke verdeeldheid naar nieuwe delen van de wereld mogen importeren. Verdeeldheid binnen het christendom stoot mensen af die “op zoek zijn naar zin in het leven, naar verlossing”. Gebrek aan eenheid onder christenen “ondermijnt evangelisatie en verduistert de persoon van Jezus”.

‘Grotere waardering van Gods waarheid’

Aan de andere kant is oecumene niet bedoeld als een soort wapenstilstand of een “compromis alsof eenheid moet worden bereikt ten koste van de waarheid”, legde het document uit. “Integendeel, het zoeken naar eenheid leidt ons tot een grotere waardering van Gods geopenbaarde waarheid.”

‘Het geloof dieper uitleggen’

“Het fundament van oecumenische vorming is daarom dat het katholieke geloof dieper en nauwkeuriger moet worden uitgelegd, op een manier en in termen die onze afgescheiden broeders ook echt kunnen begrijpen.”

Door in gesprekken met andere christenen “waarheden af te wegen in plaats van ze simpelweg op te sommen, krijgen katholieken een nauwkeuriger begrip van de eenheid die er onder christenen bestaat”.

Stappen naar eenheid

Om tot eenheid te komen, moeten er volgens het vademecum allerlei stappen gezet worden. Aan de basis ervan ligt de doop in Christus en zijn Kerk. De vervolgstappen zijn gemeenschappelijk gebed, gezamenlijke diaconale inzet, een theologische dialoog om overeenkomsten en verschillen te verduidelijken en de bereidheid om de manier waarop God in een andere gemeenschap heeft gewerkt te erkennen en ervan te leren.

‘Zorg voor en redding van zielen’ 

In de oecumenische gids staat dat deelname aan de sacramenten van de Eucharistie, de biecht en de ziekenzalving beperkt is tot degenen die in volledige gemeenschap met de Kerk zijn.

In “uitzonderlijke” gevallen mag een katholieke bisschop een niet-katholieke christen toestaan de Eucharistie te ontvangen, bijvoorbeeld in doodsnood. De voorwaarden hierbij zijn altijd dat de persoon het katholieke geloof deelt in de Eucharistie, dat hij er uit eigen beweging om vraagt en dat hij de juiste gesteltenis bezit.

Het oordeel van de bisschop hierover vereist altijd “pastoraal onderscheidingsvermogen”, omdat het te maken heeft met “de zorg voor en de redding van zielen”.

Gemengde huwelijken

De gids behandelt ook kwesties als het huwelijk tussen een katholieke en een niet-katholieke christen. Dergelijke huwelijken moeten niet als probleem worden beschouwd: “Ze zijn vaak een bevoorrechte plek waar de eenheid van christenen wordt opgebouwd.”

Volgens het vademecum moeten pastores oog hebben voor “de pijn van de christelijke verdeeldheid die wordt ervaren in de context van deze gezinnen”.

Gebruik van kerken

Ook wordt de situatie behandeld waarin een andere christelijke gemeenschap gebruik wil maken van een katholieke kerk of ander eigendom. De bisschop kan die mogelijkheid bieden als dat nodig is, maar hij moet voorkomen dat dit “schandaal of verwarring bij de gelovigen zal veroorzaken”.

‘Praktische oecumene’ door leken

Behalve de bisschop zijn volgens het vademecum ook leken verplicht om te werken aan de eenheid met andere christenen. “Praktische oecumene” lijkt hierbij het toverwoord: christenen kunnen samen bidden en samenwerken binnen diaconale projecten, bijvoorbeeld tegen mensenhandel, mishandeling van immigranten en op het vlak van armoedebestrijding.

‘Grootste obstakel’ 

Kardinaal Koch, de Vaticaanse ‘oecumeneminister’, verwacht dat de vraag of er binnen niet-katholieke gemeenschappen een geldige priesterwijding is, “het grootste obstakel” is voor het oplossen van de theologische kwestie van intercommunie.

“We moeten in de toekomst heel hard aan deze situatie werken, maar we hebben deze situatie vandaag niet opgelost”, zei hij.

‘Eenheid is gave van de Geest’

Het vademecum zegt dat “de obstakels voor eenheid de menselijke kracht te boven gaan; ze kunnen niet worden overwonnen door onze inspanningen alleen… Door te bidden voor eenheid, erkennen we dat eenheid een gave van de Heilige Geest is en niet iets dat we kunnen bereiken door onze eigen inspanningen.”

Bronnen: Catholic News Service, Catholic News Agency, katholiek Nieuwsblad

Het vademecum is te lezen op de website van het Vaticaan.